Samantekt: Egill R. Sigurgeirsson
Fruman
Eins og allar aðrar lífverur er líkami býflugna byggður upp af frumum- en fruma samanstendur af frumukjarna, umfrymi og frumuvegg. Í frumukjarnanum er erfðaefni í forni litninga en það stjórnar myndun efnaferla sem mynda prótein i umfryminu.
Vefir
Frumurnar mynda vefi eftir tegund frumna sem í vefnum eru ss vöðva-, kirtil-, húð- og taugavef. Vefir þessir kallast líffæri
Einstaklingar innan búsins:
Tegundir fullvaxinna býflugna eru drottning, þernur og druntar s.s. karldýr. Fyrstnefndu eru kvenkyns og drottningin hefur fullþroskaða kynkirtla, meðan kynfæri þernanna hafa ekki þroskast.
Drottningin þekkist á því að hún er afturmjó og nokkuð lengri en bæði druntur og þerna og þyngd hennar við fulla varpgetu getur náð 0.25g.
Þernan er minnst og er að meðaltali 0.1g að þyngd.
Druntur þekkist á hinum breiða og nokkuð klunnalega afturhluta, þeir eru stærri og loðnari en þernurnar og þyngd þeirra er að meðaltali 0,19g.
Uppbygging skordýra
A: Höfuð B: Frambolur C: Afturbolur
1. fálmari
2. depilauga (neðra)
3. depilauga (efra)
4. samsett auga
5. heilataugahnoða
6. framliður frambols
7. bakæð
8. loftæðar (andop)
9. milliliður frambols
10. afturliður frambols
11. framvængur
12. afturvængur
13. miðgörn (magi)
14. baklæg æð (aorta)
15. eggjastokkur
16. víðgirni (þarmar, endaþarmur)
17. endaþarmsop
18. leggöng
19. Taugahnoðrar í kvið (abdominal ganglia)
20. Nýrnatubulur (Malpighian tubes)
21. Iljar (tarsal pads)
22. klær
23. ristarliður
24.sperrileggur
25.lærleggur ( femur)
26. Lærleggshnúta (trochanter)
27. framgörn
28. framtaugahnoða
29. stofnliður (mjaðmarliður)
30. munnvatnskirtill
31. Vélindataugahnoð (subesophageal ganglion)
32. Bitkjálkar
Eggið
Eggin eru ílöng, vægt bogin og 1,3-1,8 mm löng, 0,4 mm á breidd og eru um 0,13 mg að þyngd. Við varp festir drottningin þau við botn klakhólfsins (límkendur vökvi á enda eggsins), þannig að þau stand beint út og veit þykkari endinn út. Sæðisfruman sameinast egginu eftir að því hefur verið vept.
Eggið klekst á 3 degi eftir varp og 77 klst eftir varp rofnar egghimnan og lirfan leggst í botn klakhólfsins, 1-1,5 mm löng. Ef varp drottningar er mikið eru hinar nýklöktu lirfur nokkuð minni vegna hraðari vaxtar.
Lirfan(ungviði)
Líkami lirfu er þakinn mjög þunnri kítín himnu og samanstendur af 13 hringjum eða hlutum (segment). Á 10 þessara finnast öndunarop. Lirfan hefur hamskipti 5 sinnum. Á 5 dögum stækka hún meira en 500 falt. Þegar býflugur hafa lokað klakhólfinu spinnur hún um sig hjúp (kókong) og verður að púpu. Hún losar sig við hægðir áður sem lenda fyrir utan hjúpinn sem verða eftir í hólfinu þegar hún skríður út (þess vegna dökkna vaxkökur með tímanum en einnig vegna þess að hjúpurinn verður eftir í klakhólfinu þegar þernan klekst).
Önnur líffæri lirfunnar eru tiltölulega einföld;
Þarmur samanstendur af stuttu koki sem tengist munni, mjög rúmmáls mikil milligörn og stuttur endaþarmur.
Á lirfu tímabilinu er engin tenging á milli milligarnar og endaþarms.
Líkaminn fyrir utan þarm eru einfaldir nýrnagangar, kviðmergur, vefkirtlar, rörlaga hjarta og hin einföldu öndunarfæri sem gegnum stutt loftrör (tracéer) opnast út á yfirborð lirfunnar.
Óþroskuð kynfæri er einnig til staðar. Ungviðið púpast allt á 10 degi eftir varp.
Myndskýringar:
An-endaþarmsop;
Kö-vísir að kynfærum
Ma- vélinda
Me- miðgirni
Ne- nýrna túbúlur (Malpighian tubes)
Nj- nýrnagangar
Sp- spunakirtlar
Ät-endaþarmur
Á púpustiginu ummyndast lirfan í hina full mótuðu býflugu sem “tyggur” sig út úr klakhólfinu á 21 degi eftir varp.
Púpustigið stendur í 7-9 daga hjá drottningu, 12-13 d. hjá þernunni og 13-15 d hjá druntum.
Stoðkerfi
Húðin er stoðkerfi líkama býflugna og eru lifandi frumur í neðstu lögun húðar sem gefa frá sér hið harða kítín en engin innri beinagrind er til staðar. Út á yfirborð húðarinnar opnast kirtlar sem seyta efni sem hrindir frá vatni..
Kítínskelin er skipt upp í hluta
Til að líkami býflugunnar geti hreyft sig eru kítínplöturnar skipt upp í hluta-skeljar (segment) sem tengjast hver öðrum gegnum þunnar og mjúkar himnur, hreyfanleikinn eykst verulega við að líkaminn skiptist í þrjá hluta, höfuð, frambol og afturbol.
Höfuðið er samsett af kítinskeljum þar sem á sitja munnhlutar, augu og fálmara. Höfuðið tengist frambol með þröngri opnun í hnakkanum sem gerir það hreyfanlegt miðað við frambolinn
Frambolur samanstendur af fjórum hlutum þar sem kítinhringjum er skipt upp í efri og neðri helminga (bak og kviðhluta) og þessir hlutar tengjast allir með þunnu fjaðrandi millistykkjum getur viss hliðrun orðið. Þetta er nauðsynlegt fyrir hreyfingu flugvængja og þeirra virkni. Á frambol festast einnig 3 pör ganglima.
Afturbolurinn er samansettur af 9 kítinhringjum, tengdir á sama hátt og fyrri, þannig getur afturhlutinn lengst eða dregist saman allt eftir innihaldi garna og kynfæra.Öftustu hringirnir hjá kvenflugunum hafa dregist inn í afturbolinn og myndað eiturbroddinn þannig að hjá drottningunni og þernum sjást aðeins 6 hringir en hjá druntum 7 (siðustu hringirnir á þeim mynda hluta af getnaðarlimnum).
Hár
Kítínið (húðin) er svo til öll klædd hári af mismunandi útliti. Næst húðinni er þétt „ull“ en út stingast mjög greinótt hár sem líkjast fjöðrum. Þetta hárlag ver þær gegn óhreinindum og safnar í sig frjókornum sem býflugan síðan „greiðir“ af sér. Einnig virka mörg háranna sem skynfæri. Veruleg einangrun fæst af þessum pels sem gagnast býflugunum vel þegar þær safnast í vetrarklasann. Pelsinn nuddast af með aldri býflugunnar og eru því eldri býflugur næsta svartar á lit og einnig oftast með „eydda“ vængi.
Hárlagið hefur þann eiginleika að halda í sér lykt blóma og er einn af grundvallar þáttum þess að býflugur geta skipst á upplýsingum varðandi gjöful blómasvæði. Auk þessa er hárþekjan mikilvæg fyrir býfluguna til að halda á sér hita. T.d. eru a.m.mellifera loðnastar enda þróast í nyrstu héruðum Evrópu.
Vöðvar
Fjöldi vöðva festist á innanverða kítinhringina, tengir kítínhlutana hvor öðrum og gerir þá á þann hátt hreyfanleg. Í höfðinu og á frambol eru sterkir kítínbjálkar sem ganga út frá húðgrindinni. Þeir þjóna hlutverki festinga fyrir vöðva sem stjórna hreyfingum höfuðs, vængja og ganglima.
Vaxkirtlar:
Á yfirborði afturbolsins opnast mikilvægir kirtlar. Á kviðhlið afturbols sitja 4 pör vaxkirtla frá 3-6 kítínhring, þar sem býflugur seita vaxþynnum.
Lyktarkirtlar
Á bakhluta afturbols undir næstöftustu kítinplötunni opnast hjá flugunum lyktarkirtlar (Nasanovs) og hvert bú hefur sína sérstöku lykt til að hjálpa systrum að finna rétt bú. Op kirtilsins getur eftir þörfum opnast eða lokast og blakar býflugan þávængjunum til að dreifa lyktinni. Þessi kirtill þroskast við 3 vikna aldur hjá þernunum.
Hreyfikerfi:
Býflugur hreyfa sig með 2 pörum af vængjum og 3 pörum af ganglimum.
Vængir býflugna eru 4 að tölu og samanstanda af 2 kítínnþynnum á hvorri hlið (fram og aftur vængur), sem eru styrktar af rörlaga þykknum eða æðum. Æðakerfi vængjanna er með sérstöku mynstri og er hægt að greina á milli af hvaða tegund býflugan er miðað við afstöðu æðanna svo sem a.m. mellifera, a.m. carnicola o.s.fr..
Mynd A: Vöðvasamdráttur B: Slökun
Ganglimir:
Eru 3 pör og festast við þrjá fremri hluta frambolsins. Þau eru gerð úr 10 kítínrörum sem liða hvort við annað, í þeim eru vöðvar sem sjá um hreyfingar. Á enda hvers ganglims eru klær og sogplata. Þetta gerir býflugum fært að halda sér við hvaða yfirborð sem er.Á “iljum” eru “bragðlaukar” sem skynja “bragð” af yfirborðinu sem þær ganga á. Einnig eru kirtlar á neðsta liðnum (Arnhardts) sem setja lyktar fótspor (pheromon) alls staðar sem býflugan tyllir niður fæti og má sjá þetta í kringum flugopið (á ljósum fleti má sjá að gangvegurinn dökknar)-þjónar líklega þeim tilgangi að býflugurnar rati auðveldar heim.
Fálmarahreinsir
Aðalhlutverk ganglimanna að býflugan geti gengið um eru vissir hlutir þeirra sérhæfðir fyrir önnur hlutverk. Fremsta parið er þannig með hálfmánalaga inniskoru með þéttum hárum (bursta) sem býflugan dregur yfir fálmarann svo að frjókorn, ryk og slíkt burstast af.
Frjókörfur:
Einkennandi fyrir vinnuflugurnar eru frjókörfur á úthlið öftustu ganglima, þær eru úr löngum bogadregnum burstum sem hylja grunna gróp í kítíninu. Í þeim flytja býflugur heim frjókorn og troðkítti( propolis).
Frjókornagreiðurnar:
Á innra byrði miðfótapara eru frjókornagreiður sem samanstanda af 10 þverstæðum röðum af stífum burstum (hárum), með þeim færir býflugan frjókorn í frjókörfunnar sem býflugan hefur losað úr frjóhnöppunum með kjálkunum.
Frjósöfnun fer fram á þann hátt að býflugan bítur gat á frjóhnappinn og dreifist þá frjókornið á pels býflugunnar, sem greiðir það af sér með ganglimunum, færir upp að munni og bleytir það með nektar frá hunangsmaganum og færir það síðan að afturganglimunum og hnoða það í frjókornaklumpanna sem festast í frjókörfunni.
Boðskynfæri
Í gegnum skynfæri skynja flugur, ljós,hita, raka, hljóð (sem titring), þrýsting, líkamsstöðu, lykt og bragðefni sem breytast í taugaboð og gerir flugunni kleift að skynja umhverfi sitt. Taugaboðin flytjast í taugum til miðtaugakerfisins. Þar fer úrvinnsla boðanna fram og þaðan berast skilaboð til vöðva og annarra líffæra með útgangandi taugum sem svar á ytra áreiti. Á þennan hátt geta býflugur svarað ytra áreiti eftir efnum og ástæðum.
Heilinn og taugahnoðar
Miðtaugakerfið samanstendur af heila og fjölda taugahnoða sem liggja eftir kviðhluta, eru tengd gegnum samsíða pari af taugastofnum (kviðmergur). Heilinn samanstendur af tveimur taugahnoðum, einn fyrir ofan kokið og hinn undir. Þeir hafa ekki sömu þýðingu og hjá hryggdýrum. Taugastofnarnir eru í sjálfu sér nokkuð sjálfstæðir sín á milli. Heilinn er hlutfallslega stór miðað við stærð og er þyngdarhlutfall á móti líkamsþyngd 1/174 sem er nokkuð hátt hlutfall miðað við skordýr almennt. Heili býflugu inniheldur u.þ.b. 850 000 taugafrumur.
Fylgikirtlar heila
Í þéttu sambandi við heilann en án beins sambands með virkni taugakerfisins eru hinir s.k. fylgikirtlar heilans, þeir framleiða hormón sem m.a. stjórna vatnsbúskap líkamans, einnig koma kynhormóna frá þessum kirtlum sem stjórna þroskun og þróun eggjastokka.
Skynfæri:
Fálmarar
Eru samsettir úr 1 löngum hluta sem liðar við röð minni, svipu-líkra hluta, 10 að tölu. Lyktarskyn situr í fálmurunum sem eru tveir og ganga út úr enni býflugna. Lyktarskynfærin eru fjölmörg á átta fremstu liðum fálmaranna og á þeim eru fjöldi annarra skynfæra. Með þeim skynja þær lykt af blómum, vatni, sínu samfélagi (búi) og líklega af þér líka. Einnig er snertiskyn staðsett hér, það er að skynja form og áferð hluta. Einnig skynja þær rakastig, magn CO2 í andrúmslofti og hitastig. So kallaður Johnston´s nemi er í neðsta hluta fálmara sem liðar við höfuðið, þar nema þær hljóðbylgjur sérstaklega frá býflugum sem með dansi og hljóði sem segja hvar ríkulegt er af nektar – þessi hljóð fá efri hluta fálmaranna að sveiflast og það berst niður til þessa nema.
Bragðskyn
Situr í tungurótinni í og inni í munninum, en einungis þær sykurtegundir sem eru aðalnæring býflugna (fruktósi, sakkarósi, trehalosi,melecitosi og glúkósi) hafa áhrif á bragðskyn þeirra og virðast býflugur eingöngu einbeita sér að sykurlausnum með meira en 10- 15% sykurinnihald. Þær hafa einnig bragðskyn á framfótum og fálmurum. Þær skynja einnig mun á sætu, súru, söltu og beisku bragði.
Hljóð- og titrings skynjun
Hæfni býflugna að skynja hljóð er lítil, enda hafa hljóð fyrir utan búið engu hlutverki að gegna. Einungis hljóð sem drottningar gefa frá sér hefur það hlutverk að miðla samskiptum á milli einstaklinga samfélagsins. “Eyrun“ eru staðsett í ganglimum og samanstanda af strengjum sem við áreiti titra og valda á þann hátt taugaskynjun. Sama líffæri nemur einnig titring á því yfirborði þar sem flugan situr og eru býflugur mjög næmar á slíkt.
Býflugur eru mjög næmar fyrir hristing og getur slíkur hristingur valdið miklum usla í vetrarklasanum með miklu tjóni -dauða
Jafnvægisskyn (stöðu-)
Á liðum milli höfuðs, frambols og afturbols eru púðalík þykkildi sem eru alþaktar skynhárum sem nema breytingar í líkamsstöðu og senda boð um jafnvægi/stöðu. Þetta ræður einnig dansi býflugna og hvernig þær byggja vaxkökuna.
Skynjun hita og loftraka
Í fálmurum eru skynfæri sem ásamt sérstökum skynfrumum á líkamsyfirborði nema hita og rakastig og í fálmurum finnast einnig skynfæri er bregðast við vindátt og vindhraða. Vegna áhrifa frá þessum skynfærum getur býflugan aðlagað vænghreyfingar á sem hagkvæmastan hátt og brugðist við hita og raka inni í búinu og haldið honum við 35°C og 40% rakamettun.
Tímaskyn
Býflugan hefur mjög virkt tímaskyn sem er þó ekki staðsett í neinu sérstöku líffæri. Þetta kemur að góðu gagni þar sem flest blóm gefa frá sér nektar og/eða frjókorn einungis vissan tíma á daginn og er breytilegt eftir blómategundum.
Segulskyn
Þær hafa nokkurs konar áttavita staðsettan í höfðinu sem er byggt upp af járnsameindum sem þær skynja segulsvið með.
Sjón
Samantekt úr Lifandi vísindum
Augu : Býflugur geta skynjað skautað ljós og þannig stefnu sólargeislanna þrátt fyrir að þungbúið sé í veðri. Þær nýta sér að ljósið sveiflast hornrétt á stefnu ljósgeislana og hafa ljósnæm litarefni í sérstökum frumum sem einungis bregðast við ljósi sem berst úr tiltekinni stefnu. Þær geta ekki aðeins séð hreina útfjólubláa geisla með bylgjulengdir milli 300-400 nanómetra, heldur einnig blendingsliti eins og blátt og útfjólublátt. Þær skynja þannig annan og mun litríkari heim en manneskjan. Þessi afbragðssjón stafar af því að þær búa yfir aukagerð af ljósnæmum frumum í nethimnunni auk þeirra þriggja -sem eru næmar annað hvort appelsínugulu, grænu eða bláu ljósi- sem er að finna í nethimnu manna. Þær upplifa þannig umheim litbrigða sem er enn erfiðara að skilja þar sem þær geta séð útfjólubláa geisla en skortir litarefni til að skynja rauða litinn.
Augun eru af tveimur tegundum:
Samsett augu
Samanstanda af( 3.500-4.500 (drottning), 4.500-5.500 þerna og 8.500-10.500 druntar) smáum sexhyrndum rörum, hvert og eitt með eigin linsu og eigin sjónfrumum, þar sem þau vísa í allar áttir fær hið samsetta auga mjög stórt sjónsvið.
Þær greina þó snöggar hreyfingar nálægt sér mjög vel þar sem “sýnin” flyst milli linsa
Býflugur sjá liti
Með samsettu augunum geta þær skynjað liti
Litirnir sem þær skynja er gult, blágrænt, blátt og útfjólublátt (en þann lit sér manneskjan ekki), rautt skynja þær sem svart.
Þau blóm sem okkur finnst vera samlit greina býflugur í öðrum litum þar sem blómin endurvarpa útfjólubláa ljósinu á mismunandi hátt. Blóm sem okkur virðast hvít draga í sig útfjólublátt ljós og skynja býflugur þau sem blágræn.
Sum blóm sem okkur virðast eins á litinn, endurkasta útfjólubláu ljósi á mismunandi hátt og sjá því býflugur þau í mismunandi litum.
Þær sjá bylgjulengd ljóss frá 300-650 nm
Depilaugu
Eru í raun ekki öðruvísi í eiginlegri merkingu en ljósáreiti veldur framleiðslu hormóna sem eiga hlut í efnaskiptum flugunnar. Þær „sjá “ því ekki með þessum augum.
Munurinn er mjög ólíkur hjá drottningum, druntum og vinnuflugum, en almennt má segja að þeir samanstanda af yfirkjálka, yfirvör og sogblöðku.
Tungan: (Proboscis)
Er um 6 mm að lengd en er þó mismunandi löng eftir undirtegundum býflugna. Þetta er flókið líffæri sem samanstendur af fleiri hlutum sem best eru skírðir með myndum.
Kjálkar
Vinna saman í hliðarhreyfingu nánast eins og flísatöng. Mest þróaðir hjá drottningunni sem hún notar f.og fr. til að rífa í sundur púpuhjúp (kókon) í drottningarhólfinu þegar hún skríður út, einnig eru kjálkar vinnuflugunnar nokkuð öflugir og f.og fr. við að hnoða vax og einnig er hún bítur gat í frjóhnappana í blómum til að komast að frjókornunum.
Sogblaðkan
Er best þróuð hjá þernunni og samanstendur af 4 flipum sem renna saman og mynda rör umhverfis tunguna. Virkni vöðva í kokinu færa tunguna fram og aftur veldur sogverkan. Tungan hefur á enda sínum útvíkkun, skeiðlaga, og á neðra borði smárennu eða rás þ.e. munnvatn getur runnið niður til að leysa upp sykurkristalla o.þ.h. Tungan er 5,8-7,2 mm löng (eftir tegund) og getur dregist inn í munninn þegar hún er ekki í notkun.
Hunangsmagi (-sarpur)
Frá munni færist næringin niður í vélindað niður í hunangsmagann. Hann er staðsettur í fremrihluta afturbúks. Rúmmál hans er 50-60 mm3. Í honum geymist nektarinn á leið býflugunnar heim í búið, þar er honum gúlpað (ælt) upp og vinnuflugurnar taka við honum.
Mynd
H-Hunangsmaginn
V- ventiltrekt
S- slanga
M- miðgirni
Sem sjá má af myndinni þá þarf sérstakrar vöðvastjórnunar við til að innihald magans tæmst niður í miðgirnið, það þarf sem sagt að opna fyrir þennan ventil, en aukinn þrýstingur í kviðnum, til að geta gúlpað upp nektarnum lokar þá ventlinum.
Einnig veldur aukinn þrýstingur í miðgirni því að slangan leggst saman og hindrar bakflæði upp í magann.
Melting fæðu
Sú næring sem býflugan sjálf notar, fer í gegnum n.k. ventil í miðgirni, þar meltist fæðan og flyst út í blóðrásina og það ómeltanlega flyst til endaþarms en hann er mjög rúmur og þar safnast hægðir, sem geta orðið 46% af þyngd býflugunnar, býflugur hafa venjulega hægðir á flugi.
Kirtlar
Fjöldi kirtla er í tengslum við meltingarfærin:
Býflugan hefur engin lungu, en andar í gegnum kerfi af grófari og fínni kítínrörum, loftæðar (trakéer), sem greinast um allan líkamann. Öndunargötin sitja á hliðum búksins, 3 á frambol og 7 á afturbol, þau öftustu, þ.e. sem eru hluti af broddinum, sjást ekki utan frá. Öndunarhreyfingar eru framkallaðar með útvíkkun og samdrátt af afturbolnum. Þær draga á þann hátt til sín súrefni en los sig við koltvísýring.
Stærsti hluti afturbúksins er fyllt af fjórum vöndlum af smárörum (malpighisku æðunum) og eru samtals einhver hundruð. Þessi rör draga í sig köfnunarefnisrík úrgangsefni úr blóðinu og önnur úrgangsefni. Þessi rör opnast út í endaþarminn og þjóna hlutverki nýrna og úrgangur frá þeim tæmist út með hægðum.
Hjarta
Hjarta býflugu samanstendur af löngu vöðvaröri rétt undir bakskel afturbols, hjartalokur hindra bakstreymi blóðs í hjartanu. Blóðið kemst inn í hjartað gegnum 5 op og dælist áfram af vöðvarörinu í átt að höfði og flýtur (rennur) síðan til baka milli líffæra í átt að afturbol, þar sem það tekur upp næringarefni og súrefni á leið sinni og ber til vefja líkamans.
Hlutverk blóðsins
Blóðið er glært og með gulleita slikju. Það inniheldur engin rauðblóðkorn en “hvít” blóðkorn sveima þar um sem varnarfrumur líkamans. Aðalhlutverk blóðsins er að færa næringu til líkamans f. og fr. til flugvöðva og þar sem þeir eru mjög orkukrefjandi inniheldur blóðið mjög mikinn sykur eða 2-4,4% ( einungis 0,1% í blóði manna).
Þær flugur sem fæðast síðsumars og á haustin leggja á sig “fitupúða” og er hann staðsettur undir skjöldum afturbols, hann inniheldur eggjahvítu. Þetta gerir býflugum kleift að lifa af yfir veturinn og snemma á vorin að framleiða fóðursafa fyrir hinar nýju lirfur löngu áður en nokkur blómstrun byrjar þ.m. aðgengi að frjókorni.
Kynfæri og eðlun
Kynfæri drottningar
Samanstanda af tveimur eggjastokkum sem fylla að stórum hluta afturbolinn, auk þess eggjaleiðara og leggöng.
Äs- eggjastokkar
Äl- eggjaleiðarar
Sä- sæðisblaðra
Sl- leggöng
Kynfæri vinnuflugna
Vinnuflugan hefur einnig eggjastokka en þeir eru mjög litlir og eru venjulega óvirkir. Ef búið hefur verið drottningarlaust í einhvern tíma og ekki tekist að ala upp nýja, byrjar ein eða fleiri þernur að leggja egg sem alltaf eru ófrjó (þar sem þær eðla sig ekki) og þroskast í drunta (kryppuungviði) úr þessum ófrjóu eggjum. Pheromon drottninga halda aftur af þroska kynkirtla þernanna.
Kryppuungviði
Svona druntaungviði kallast kryppuungviði, þessum eggjum er verpt í klakhólf þerna, druntarnir eru stærri og standa því út úr hólfunum og því byggja vinnuflugurnar yfir þau n.k. kryppuhólf eða lok.
Einnig geta drottningar orðið ófrjóar þegar sæðismagn þeirra er búið eða ekki náð að eðla sig, þá verpa þær einnig ófrjóum eggjum sem verða að kryppuungviði.
Kynfæri drunta
Samanstanda af eistum þar sem sæðisfruman er mynduð og flytjast þaðan í göngum til getnaðarlimsins. Við mökun festist getnaðarlimurinn í leggöngum drottningar og slitnar af eftir mökun og deyr því drunturinn eftir eðlun. Druntar verða kynþroska við 11 daga aldur.
Mynd A
Te- eistu
Sk- slímkirtlar
Sl- sæðisleiðari
Sp- sæðisgöng
Lö- hluti getnaðar- lims (laukformaður)
Pl- getnaðarlimur
Kö- kynop
Mynd B
Getnaðarlimurinn að hluta útdreginn
Eðlunin:
Drottningin eðlar sig við fleiri drunda í sama eðlunarflugi. Við hverja nýja mökun verður fjarlægir næsti druntur getnaðarlimur hins síðasta, en eftir síðustu mökun situr síðasti getnaðarlimur eftir í leggöngum drottningarinnar og þernurnar fjarlægja hann með því að draga hann út. Fyrr getur drottningin ekki lagt egg.
Eiturbroddurinn:
Í aftasta hluta afturbols sitja eiturlíffærin, mikilvægustu hlutar eru eiturkirtlar, eiturblaðra og sjálfur broddurinn. Eiturbroddurinn samanstendur af smáum kítínstöfum sem umlykja þrönga rás. Broddurinn er klæddur agnhöldum. Hann er 40-50 mm langur hjá drottningu en 21 mm langur hjá þernunum. Druntar hafa ekki brodd. Eiturblaðra þernanna getur innihaldið 0,6 mg af eitri og ef býflugan losar þetta eitur með stungu myndar hún ekki meir á æviskeiði sínu.
Býflugnastunga
Við stungu hreyfast þessir stafir fram og aftur og vegna agnaldanna borar gaddurinn sig allt dýpra niður í húðina, á sama tíma dælist eitur út í gegnum broddinn inn í sárið. Býflugan verður að losa sig með því að rífa sig lausa og broddurinn og eiturblaðran verða eftir í húðinni og býflugan deyr fljótlega eftir það. Við stungu í aðrar býflugur eða öðrum skordýr festist broddur ekki. Drottningin er einnig með brodd, hann er boginn gagnstætt því sem þernur eru með og hefur færri agnhöld. Broddinn notar drottningin einungis í slagsmálum við aðrar drottningar.
Hvað á að gera ef maður fær stungu.
Við býflugnastungu er best að skrapa burt broddinn en ekki klemma um hann því þá dælist meira eitur inn í sárið (úr eiturblöðrunni). Venjulega notar maður nöglina til að skrapa burt og líklega er best að bera á stungusár smá magnyl aðeins bleytt í vatni eða bera á sig eða bera á stungustað bólgueyðandi gel s.s. Voltaren Forte sem fæst án lyfseðils í apótekum.
